De dans Bachata werd geboren uit nood; de bevolking van de Dominicaanse Republiek bestaat al decennia lang voornamelijk uit vrouwen (zo’n driekwart van de bevolking is vrouw). Om een partner te veroveren werden verleidelijke bewegingen op samengevoegde plaatselijke muziekstijlen ingezet. Daarom heeft de Bachata van oorprong een slechte naam en werd vaak geassocieerd met prostitutie.
Bachata wordt met een partner gedanst (man met vrouw, soms vrouw met vrouw). Op verschillende plaatsen in de wereld wordt Bachata op verschillende manieren gedanst. Er zijn geen strakke regels. In grote lijnen vallen drie danswijzen te onderscheiden:
1. Dominicaanse stijl.
Ook binnen de Dominicaanse Republiek zelf vallen verschillende stijlen te onderscheiden.
- Bachata van de Touristische gebieden.
Deze stijl is ‘gecreeërd’ voor de touristen om de dans visueel aantrekkelijker te maken. Deze vorm van dansen is onder andere te vinden in Punta Cana, Puerto Plata en andere plaatsen waar veel toeristen komen (resorts). Deze manier van Bachata dansen wordt gekenmerkt door een ‘open’ danshouding, waarbij elkaars handen worden vastgehouden, veel snelle tussenpasjes (syncopations) worden gemaakt (die door de partner gespiegeld worden) en draaicombinaties. - Bachata uit San Juan.
Deze stijl wordt alleen maar ‘close’ gedanst, maar ook combinaties in deze danshouding worden uitgevoerd. Deze stijl wordt beschouwd als een ‘zwoele dansstijl’ en is het dichtst bij de oorsprong van de dans gebleven. - Bachata uit Villamella
Villamella is een ‘suburb’ van Santo Domingo waar op dit ogenblik de meest populaire stijl gedanst wordt. Hier kwamen door de jaren heen de minder bedeelde eilandbewoners samen, op zoek naar een betere toekomst, en niet te vergeten een partner (zie oorsprong), in de stad. De smeltkroes van stijlen en mensen bracht een dansvorm voort die gekenmerkt wordt door het dansen in een ‘close’ hold, met toevoeging van combinaties in een open positie. Hier wordt weinig of geen gebruik gemaakt van snel voetenwerk (syncopations).
2. Dansschool stijl. Op dansscholen in de VS en Europa wordt Bachata vaak geleerd in een klassieke danshouding waarbij beide danspartners dicht tegenover elkaar dansen met hun rechterhand achter op de rug van de partner. De dans verwordt vaak tot een mengsel van de toeristische eilandstijl en figuren uit de Latijns Amerikaanse dansen zoals die op de dansscholen gedanst worden.
3. Antilliaanse stijl. Op Curaçao – en vanuit daar overgewaaid naar Nederland en zelfs naar andere landen – is een Bachata danswijze ontstaan waarbij telkens op de vierde (laatste) tel van de maat een heup wordt opgetild en een ‘hopje’ wordt gemaakt. De oudere generatie Antillianen tilt daarbij soms ook de schouder op. Ten onrechte wordt vaak gedacht dat zo’n hopje een vast onderdeel is van Bachata dansen. In het land van herkomst, de Dominicaanse Republiek, wordt dit hopje echter niet gebruikt.
De verschillen tussen de Bachata dansstijlen zijn behoorlijk groot. De overeenkomst is dat als je op de eerste tel van de vorige maat met links een stap zette, je op de eerste tel van de volgende maat een stap met rechts zal zetten, en bij de daaropvolgende maat wordt weer begonnen met links, etc. In de Dominicaanse Republiek wordt de basis over het algemeen ‘rond’ gedanst, waarbij plaatsing van de voeten ondergeschikt wordt gemaakt aan de beweging. Bij de dansschool stijl zal altijd eenzelfde invulling worden gegeven aan de vier tellen in de maat: 1) stap links, 2) stap rechts, 3) stap links, 4) pas op plaats rechts, vervolgens 1) stap rechts, 2) stap links, 3) stap rechts, 4) pas op plaats links. Deze cyclus herhaalt zich telkens. Bij de vierde tel kan eventueel het Antilliaanse hopje worden gebruikt.
Op dansscholen wordt geleerd om op de eerste tel van de maat te beginnen, waarmee de muziekmaat (van vier tellen) samenvalt met de dansmaat. Echter, Dominicanen beginnen behalve op de eerste tel vaak ook op de tweede tel en soms op de derde. Dit kan o.a. afhangen van de baslijn. Zonder na te denken wordt begonnen op die tel die het beste past bij de song die gespeeld wordt. In zijn algemeenheid varieert ook de dansstijl tussen snelle Bachatas die los (met alleen de handen vast) gedanst worden, en romantische Bachatas die dichter tegen elkaar aan worden gedanst met meer fysiek contact.
Sociaal-Culturele Aspecten
Zowel in de Dominicaanse Republiek als op de Nederlandse Antillen wordt Bachata, zowel de muziek als de dans, vaak geassocieerd met de lagere sociale klasse. De muziek wordt vaak luid gespeeld bij ’terrasas’ (Dominicaanse Republiek) of bij ‘sneks’ (Curaçao). Dat zijn eenvoudige bars, vaak deels in de buitenlucht, waar het bier wordt geserveerd door serveersters waar doorgaans ook mee gedanst kan worden. In sommige gevallen kan er ook sprake zijn van prostitutie. Vandaar dat de Bachata bij sommigen een dubieuze reputatie heeft.
Het bewind van dictator Trujillo, die de Merengue tot paradepaardje van de Dominicaanse Republiek maakte, was ook verantwoordelijk voor het neerhalen, becensureren en bijna uitroeien van de Bachata. Trujillo zelf vond Bachata een ouderwetse, lagere kunstvorm van de lagere klasse, en totaal niet geschikt om de reputatie van zijn land mee te verbeteren.
Toen een einde kwam aan zijn regime viel de censuur weg en de Bachata begon tot bloei te komen. De hogere klassen ontkende echter nog steeds de invloed van deze muziek en dans, bestempelde Bachata als ongeschikt en immoreel voor de gemeenschap. Ondanks dat bleef Bachata populair op het platteland en in de suburbs, ook al werd de Merengue gemaakt tot de ‘Officiële Muziek’ van het land.
Sinds Bachata echter ook is doorgebroken in vele landen buiten het Caribisch gebied, waaronder de VS en Nederland, is deze muzieksoort onderdeel geworden van de mainstream latin music.
Muzikanten
Aventura is internationaal gezien veruit de bekendste Bachatagroep, maar onder Dominicanen zijn de meest populaire artiesten Anthony Santos en Juan Luis Guerra. Andere populaire artiesten zijn Raulin Rodriguez, Luis Vargas, El Chaval, Zacarias Ferreira, Frank Reyes, Monchy y Alexandra, Domenic Marte, Xtreme, Andy Andy, Elvis Martinez, Carlos y Alejandra, Leonardo Paniagua, Yoskar Sarante, Alex Bueno, Los Toros Band en Joe Veras. Elke dag komen er weer nieuwe artiesten bij.
Met dank aan Wikipedia en Wil Strik